همایش نشریات علمی کشور توسط گروه و انجمن علمی دانشجویی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی در روز چهارشنبه ۲۸ مهرماه سال ۱۳۹۵ در تالار عدالت دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

 کلید اولیه برگزاری این همایش در بهمن ماه ۱۳۹۴ با حضور اساتید گروه و جمعی از فعالین انجمن علمی دانشجویی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در کتابخانه مرکزی این دانشگاه زده شد که دکتر محمدامین عرفان‌منش عضو هیئت علمی سابق گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی به عنوان دبیر علمی، مهدی رحمانی به عنوان دبیر اجرایی، و مریم انصاری به عنوان مسئول دبیرخانه این همایش انتخاب شدند. در بهمن ماه ۱۳۹۴ فراخوان همایش در بیش از ۲۰ محور مرتبط با نشریات علمی منتشر شد. روز ۲۸ مهرماه در ابتدای همایش، پس از پخش نوای قرآن و سرود ملی جهموری اسلامی ایران، دکتر محمدامین عرفان‌منش دبیر علمی همایش ضمن خوش‌آمدگویی و تشکر از همه افراد و دست اندرکاران به بیان مختصری از ضرورت برگزاری همایش با موضوع نشریات علمی پرداخت. وی از نشریات به عنوان مهم‌ترین محمل برای ثبت معتبرترین نتایج پژوهش‌ها یاد کرد و گفت: مجله‌های تخصصی نقش مهمی در تبادل اطلاعات علمی در حوزه های مختلف دانش ایفا می‌کنند که پژوهشگران از سراسر دنیا تلاش می‌کنند تا تأثیرگذاری یافته های پژوهشی خود را از طریق انتشار در مجله های معتبر بین المللی افزایش دهند. از سوی دیگر نشریات علمی نیز تلاش می‌کنند تا از طریق جذب و انتشار باکیفیت ترین یافته های علمی، رتبه بالاتری در مقایسه با سایر نشریات به دست آورند. از آنجا که تمامی افرادی که در محیط‌های علمی و دانشگاهی مشغول به فعالیت هستند با نشریات علمی به عنوان یکی از مهم­ترین منابع اطلاعاتی سر و کار دارند، بررسی جنبه های گوناگون این مجلات می‌تواند حائز اهمیت و راهگشای مشکلات موجود باشد.

 در ادامه دکتر امیررضا اصنافی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی ضمن خوش آمدگویی به حاضرین، برگزاری چنین همایش هایی را مهم و ضروری عنوان کرد.

 سپس مهدی رحمانی دبیر اجرایی همایش، سخنان خود را در رابطه با روند اجرایی این همایش بیان کرد و گفت: همایش نشریات علمی کشور از حدود یک سال پیش آغاز شده است و بیش از 100 جکیده توسط دبیرخانه همایش دریافت شد، که در نهایت حدود 48 مقاله مورد پذیرش کمیته علمی و داوری همایش قرار گرفت. 15 استاد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با این همایش همکاری داشتند. او در ادامه از حمایت های معاونت فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی و تمامی شرکت ها و سازمان هایی که در برگزاری همایش همکاری داشتند تقدیر و تشکر کرد.

 سپس دکتر منصور میراحمدی معاون فرهنگی اجتماعی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی ضمن خوش‌آمدگویی به حضار، جایگاه نشریات علمی را در پیشبرد اهداف علمی کشور حائز اهمیت دانست. وی اهمیت به فعالیت دانشجویی و انجمنی را در فضای دانشگاهی مهم و ضروری عنوان کرد و ادامه داد که دانشگاه ها و موسسات باید به فعالیت های دانشجویی اهمیت دهند.

 در ادامه، دکتر سعید رضایی شریف‌آبادی نائب رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه الزهرا، به بیان نکاتی مهم از تجربیات خود در عضویت کمیسیون نشریات وزات علوم در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی پرداخت. وی در ادامه با تقسیم بندی نشریات علمی کشور به دو دسته علمی-پژوهشی و علمی-مروری اظهار داشت: این تقسیم‌بندی مناسبی نیست از این جهت که امتیازبندی ۵ به ۴ دارد و همین ۱ نمره اختلاف امتیاز بین این دو نوع نشریات سبب بی میلی اساتید صاحب نظر از انتشار مقاله‌های مروری که جایگاه والایی دارد، می‌شود. رضایی افزود: همچنین وارد نشدن برخی از مجلات فاخر مانند مجله بخارا به چرخه رتبه بندی و امتیازدهی کشور یکی از مسائلی است که باید به آن توجه شود. رضایی گفت: بحث رتبه‌بندی و تقسیم‌بندی نشریات روال طبیعی نشریات را مختل می‌کند و سبب آسیب‌هایی در این حوزه می‌شود. طبق آمار در حال حاضر ۴۰۱۸ نشریه توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اعتباردهی شده است که بیشترین آن متعلق به دانشگاه تهران با ۹۸ نشریه است. نائب رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران، از وصل شدن نشریات به روندهایی که سیر طبیعی ندارند همانند وصل شدن نشریات به وضعیت ارتقای اساتید و پژوهشگران، اظهار تأسف کرد و نیز مجبور کردن دانشجویان برای نگارش مقاله را آسیب بزرگی در دانشگاه‌های کشور دانست. وی همچنین رشد مقاله و رساله نویسی در میدان انقلاب تهران را افتضاحی خواند که دانشجویان دکتری مشغول به کار در این موسسات هستند و حتی به آن اظهار می‌کنند.

 دکتر رضایی شریف آبادی مشخص نبودن نویسنده مسئول واقعی در مقالات کشور و نیز عدم تناسب بین موضوع یک نشریه تخصصی با تخصص و حوزه کاری اعضای هیئت تحریریه آن را، از آسیب‌های حوزه نشریات علمی دانست. وی لیست نشریات لغو امتیاز شده توسط وزارت علوم که شامل ۳۱ نشریه بودند را ارائه کرد و پژوهشگران را به بررسی دلایل لغو امتیاز شدن نشریات علمی دعوت کرد. رضایی در پایان نسبت به امکان حضور نشریات فارسی به مانند تمامی نشریات دیگر در پایگاه‌های نمایه بین‌المللی اظهار امیدواری کرد و اظهار داشت: مجلات فارسی با رعایت مجموعه‌ای از معیارها می‌توانند به راحتی در پایگاه‌های جهانی مانند اسکوپوس نمایه شوند ولی این مهم توسط نشریات، مورد بی توجهی قرار می‌گیرد.

 بعد از پذیرایی برنامه با سخنرانی دکتر علی اکبری ساری دبیر کمیسیون نشریات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایشان ضمن خوش آمدگویی و تشکر، گزارش مختصری از وضعیت مجلات علمی پژوهشی کشور، مجلات وزارت بهداشت و مقایسه با مجلات دنیا و مشکلات مجلات علمی پژوهشی کشور و مقایسه نشریات علمی پژوهشی علوم پزشکی و نشریات علمی پژوهشی تحت پوشش وزارت علوم در سال 94 ارائه کردند. وی با بیان اینکه 95 درصد مجلات تو ایران فرمت xml استفاده دارند و این فرمت به ارجاع کمک شایانی می‌کند و بیشتر از 20 تا شرکت تو ایران وجود دارد که مجلات رو با فرمت xml تولید میکند. وی همچنین با بیان روند رشد مجلات علوم پزشکی و نمایه، اظهار کرد که مجلات در سال های اخیر در isi رشد چندانی نداشته اند. وی عنوان کرد که pubmed و pubmed central تمام مجلاتش فول تکس هستند و با فرمت xml تولید می‌شوند.

 وی بیان کرد که تعداد مقاله های چاپ شده در 351 مجله علمی پژوهشی علوم پزشکی داخل کشور در سال 93 رو برابر 17228 مقاله، که از بین این تعداد 2440 مقاله در مجلات ISI، 5354 مقاله در مجلات PUBMED، و 6719 مقاله رو در مجلات scopus نمایه شده اند.

 دکتر ساری هم چنین با مقایسه مجلات ایران و کشورهای دیگر بیان کرد که پایین ترین کشور در این مقایسه ایران هست و آمریکا بیشترین تعداد مجلات را در این رده بندی دارد. ایشان در اخر سخنرانی به برخی از مهمترین مشکلات از جمله هدف، عنوان، تکراری بودن، منابع مال محدود، عدم توجه کافی به کیفیت، هیات تحریریه و انتشار نامتوازن مقالات در حیطه مجلات پرداخت و اظهار کرد که بیشتر از 80 درصد سرقت مقالات ناشی از ناآگاهی است. وی در آخر به برخی از سیاست های معاونت تحقیقات با محورهایی از جمله توانمند سازی و نمایه نمودن مجلاتی که نمایه نیستند و، افزایش ارجاع به مجلات، حمایت از انتشار الکترونیکی و ... پرداخت.

 در ادامه مراسم، سرکار خانم مهندس فاطمه کارخانچی مدیر فنی شرکت پیام حنان با عنوان مدیریت نشریات علمی در بستر کتابخانه دیجیتال حنان، سخنرانی دیگری بود که در مورد یکی از مباحث مرتبط با همایش به ارائه سخنان خود پرداخت. نماینده شرکت پیام حنان ضمن معرفی کتابخانه دیجیتال شرکت پیام حنان به معرفی ساختار ورود اطلاعات و نحوه جست و جوی نشریات به صورت آنلاین پرداخت. در ادامه کارخانچی ضمن برخی از راهکارهای کتابخانه دیجیتال شرکت پیام حنان عنوان کرد که نکته حایز اهمیت در سیستم کتابخانه دیجیتال حنان، سرعت تبادل اطلاعات در کسری از ثانیه است.

 ساعت 11 قبل از ظهر، زمان برقراری اولین پنل از پنل‌های سه‌گانه این همایش بود. داوران پنل جناب اقای حمید قاضی زاده، اسماعیل مصطفوی و سرکار خانم شیما مرادی با دعوت مجری در جایگاه قرار گرفتند.2 مقاله توسط نویسندگان خود در این پنل ارائه شدند

 اولین مقاله توسط علیرضا عبودیت با هدف بررسی محتوای انگلیسی نشریه پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات با روش تحلیل خوشه‌بندی، هم‏رخدادی واژگان و تحلیل روند در میان چکیده‏های منتشر شده نشریه در یک دوره 10 ساله انجام گرفته بود. نتایج تحلیل خوشه‌بندی نشان داده بود که بیشتر مقاله‏های منتشر شده در موضوعات Webometrics و Link analysis بوده‌اند. علاوه بر این موضوع، Impact Factor به عنوان یکی از روندهای اصلی انتشار مقاله در دوره زمانی 2005 تا 2014 در نشریه مشخص شد.

 بررسی دیدگاه مسئولان نشریات علمی پژوهشی دانشگاه اصفهان نسبت به محیط دیجیتال (براساس مدل سوات) هدف دومین مقاله در پنل اول بود. که می‌توان گفت یافته‌های این پژوهش راهنمای خوبی برای برنامه‌ریزی و مدیریت کوتاه‌مدت و بلندمدت در اختیار نشریاتی که مایل به کار در محیط دیجیتال هستند، می‌تواند باشد.

  با پایان بخش دوم همایش حاضرین به مدت یک ساعت به منظور پذیرایی ناهار و نماز و استراحت سالن را ترک کردند

 ساعت 13 و 20 دقیقه بخش سوم همایش با پخش نماهنگ معرفی شرکت سیویلیکا به کار خود ادامه داد. آقای جفری بیل کتابدار کتابخانه دانشگاه کلرادو در دنور آمریکا طی سخنرانی مجازی خود به مدت 20 دقیقه در رابطه با ناشران و مجلات چپاولگر به ایراد سخنان و نتایج پژوهش های خود در زمینه مجلات و ناشران چپاولگر، موسسات تأمین‌کننده ضریب تأثیرهای جعلی، فعالیت‌های مخرب چپاولگران در عرصه صنعت نشر علمی پرداختند.

 با اتمام سخنان آقای بیل، مجری برنامه با دعوت از داوران پنل دوم از نویسنده اولین مقاله در پنل دوم خواست که در جایگاه قرار بگیرد.

 مصطفوی با هدف شناسایی و مقایسه ساختار روابط میان‌رشته‌ای علم اطلاعات و دانش‌شناسی به مطالعه هم‌استنادی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این رشته از سایر رشته‌ها بر اساس نظریه حوزه علمی بوردیو پرداخته بود. جامعه این پژوهش، شامل 56 مجله قبل از پیدایش وب (1987-1997) و 83 مجله بعد از پیدایش وب (2003-2013) متعلق به علم اطلاعات و دانش‌شناسی در پایگاه اطلاعاتی جی. سی. آر. بود. یافته‌ها نشان دادند که در دوره بعد از پیدایش وب، این رشته دارای روابط میان­رشته­ای با حوزه­های موضوعی نظام‌های اطلاعاتی و هوش مصنوعی علوم رایانه، مدیریت، ارتباطات بوده است؛ همچنین علاوه بر حوزه­های موضوعی نامبرده شده، تأثیرپذیری این حوزه از علوم میان­رشته­ای و روش پژوهش در علوم اجتماعی و تأثیرگذاری آن بر آموزش و پرورش و روان­شناسی افزایش یافته است. مقایسه خوشه‌ها نشان ‌داد که در دوره پس از پیدایش وب، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از سرمایه علمی سایر رشته‌ها در مطالعات این رشته رشد داشته است. تأثیرپذیری این رشته از مفاهیم و نظریه‌های سایر حوزه‌ها را نباید دلیلی بر ضعف این رشته دانست. چرا که این امر به منزله گسترش روابط میان­رشته­ای علم اطلاعات و دانش­شناسی است و تبادل اطلاعات با حوزه‌های مطالعاتی میان­رشته­ای از طریق مشارکت و همکاری علمی موجب رشد و توسعه هر چه بیشتر این رشته دانشگاهی خواهد شد.

 دومین مقاله را حسینی در رابطه با ترسیم و تحلیل نقشه علم با رویکرد نگاشت لایه‌ای علم در حوزه علوم شناختی ارائه داد. طبق این پژوهش، «دانشگاه آکسفورد»، پرتولیدترین سازمان پژوهشی این حوزه و «روان­شناسی میان­رشته­ای»، بیشترین گروه­بندی دخیل بر اساس دسته بندی موضوعی در تولیدات علمی «علوم شناختی» بود. مقالات مجلات به زبان انگلیسی، بیشترین نوع مدرک‌های منتشر شده در سه کشور امریکا، انگلستان و کانادا را به خود اختصاص داده­ بودند. بیشترین حوزه­ موضوعی استنادکننده به مقالات این حوزه را حوزه «پژوهش آموزش و پرورش» به خود اختصاص داده بود. با ترسیم نقشه علمی با رویکرد نگاشت لایه­ای، هشت حوزه اصلی شناسایی شدند که تصویر جامعی در خصوص ماهیت میان‌رشته‌ای و تعاملات موجود میان نشریات «علوم ­شناختی» با سایر حوزه­های دانش بشری فرآهم می­آورد.

 موضوع سازماندهی ادواری‌ها مبحث ارائه شده در سومین مقاله پنل دوم بود که در آن شکرزاده و همکارانش با معرفی الگوی پرس اُاُ به عنوان الگوی مفهومی و شی‌گرای مدیریت نشریات ادواری جزئیات عملیاتی و کاربردی آن‌ها را هم مورد بحث قرار دادند. متخصصان، در مواجهه با مسائل و کاستی‌های مدیریت نشریات ادواری، الگوی پرس اُاُ را ایجاد کردند که در آگوست 2014، گروه بازنگری اف.آر. بی.آر آن را به‌عنوان یک گسترش معتبر از مدل اف.آر. بی.آراُاُ و سی‌داک‌سی.آر. ام به رسمیت شناخت.

 تبلیغات و بسترشناسی بهنگام در تهیه مکان و منابع مناسب به منظور از بین بردن موانع و مشکلات مخاطبان کتابخانه­های عمومی در جهت بسط دادن علل استفاده از نشریات به عامه اجتماع و حذف و کمرنگ کردن علل عدم استفاده از نشریات ادواری از نتایج پژوهش یاری و اجاقی بود که در آخرین مقاله از دومین پنل این همایش ارائه شد. تحلیل داده‏ها در پژوهش مذکور بر اساس 2 مقوله کلی علل استفاده و علل عدم استفاده منجر به استخراج 9 موضوع اصلی در زمینه علل استفاده با عناوین علاقه، عادت به استفاده، ارتقای دانش شخصی، پر کردن اوقات فراغت، جذابیت‏ها، هدف‏گرایی و کاربرد مداری و سهولت دسترسی، کسب آرامش و هزینه- سودمندی و 4 موضوع اصلی مربوط به علل عدم استفاده با عناوین فرستنده پیام، گیرنده پیام، محتوای پیام و محیط اجتماعی پیام شده بود.

 بعد از پذیرایی دکتر احمد سلطانی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و مدیرعامل شرکت شریف پردازشگر دانش به سخنرانی در مورد DOI و اهمیت آن در نشریات پرداخت. بعد از سخنرانی دکتر سلطانی نژاد پنل سوم همایش برگزار شد. در این پنل نیز مقاله های بررسی ترکیب اعضای هیئت تحریریه مجلات علمی کشور در حوزه علوم انسانی و موانع نمایه سازی مجله های انگلیسی زبان دانشگاه تهران در وب آف ساینس و اسکوپوس ارائه شدند.

 در پایان همایش مهدی رحمانی دبیر اجرایی همایش کتاب نشریات علمی کشور را که به همت انتشارات کتابدار در روز همایش منتشر شده بود را رونمایی کرد و ضمن ارائه گزارشی از تعداد شرکت کنندگان و تعداد پیامک های دریافتی برای انتخاب مقاله و پوستر برتر عنوان کرد که در همایش نشریات علمی کشور تعداد 237 پیامک دریافت شد که براساس نظر داوارن اولیه مقاله ها (60 درصد) و پیامک های دریافتی (40 درصد) مقاله و پوستر برتر به شرح زیر معرفی شدند.

 مقاله برتر: موانع نمایه سازی مجله های انگلیسی زبان دانشگاه تهران در وب آف ساینس و اسکوپوس (نیلوفر صلح جو و دکتر علیرضا نوروزی)

 پوستر برتر: آسیب‌شناسی نشریات علمی حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران (طاهره ابوالقاسم مسلمان و مهناز کریم زاده)

 همایش در ساعت 17 بعد از تقدیر از دست اندر کاران و حامیان به اتمام رسید.